Finansal yönetim, işletmelerin sürdürülebilir büyüme hedeflerine ulaşmasında belirleyici role sahiptir. Bilanço, tam da bu süreçlerde işletmelerin mali durumunu net şekilde ortaya koyan temel bir araçtır. İşletmelerin varlıklarını, borçlarını ve öz kaynaklarını düzenli bir şekilde izlemesine olanak tanıyan bu belge, stratejik karar alma süreçlerinde rehber niteliğindedir. Bu nedenle KOBİ sahipleri için bilanço okuma becerisi, finansal okuryazarlığın temel taşlarından biridir. Peki, bilançonun temel yapısı nasıl anlaşılır? Bilanço analizi KOBİ’ler için neden önemlidir?
Bilanço Nedir? Temel Yapısı
Bilanço, işletmenin durumunu finansal açıdan özetleyen mali tablodur. Bilanço tablosu da işletmenin sahip olduklarını, borçlarını, öz kaynaklarını belirli sisteme göre gösterdiği için pusula işlevi görür. Temel yapısı ise aktif / pasif şeklinde iki temel bölümden oluşur. Aktif taraf, işletmenin sahip olduğu ekonomik kaynakları (nakit, alacaklar, varlıklar) içerirken pasif taraf borçları / öz kaynakları kapsar.
İşletmenin mali sağlığını değerlendirmede kullanılacağı için aktif ile pasif kalemlerin toplamı eşit olmalıdır. Yani bu eşitlik bilançonun temel ilkesidir. Bilanço, genellikle yıllık veya çeyreklik dönemlerde hazırlanır ve işletmenin finansal pozisyonunu analiz etmek için temel bir araçtır.
Aktif ve Pasif Kalemler Nasıl Yorumlanır?
Bilanço kalemleri, aktif ve pasif olarak sınıflandırılır ve her biri işletmenin mali durumunu anlamak için farklı bilgiler sunar. Aktif kalemler ise dönen varlıklar (nakit, alacaklar, stoklar) ve duran varlıklar (sabit kıymetler, uzun vadeli yatırımlar) olarak ikiye ayrılır. Dönen varlıklar, bir yıl süre içinde nakde dönüştürülebilen veya tüketilen varlıklardır. Örneğin; ticari alacaklar veya banka hesaplar dönen varlıklardır. Duran varlıklar ise uzun vadeli kullanımı olan varlıklardır, örneğin bina veya makine bu gruba girer.
Pasif kalemler, kısa vadeli borçlar (ticari borçlar, kısa vadeli krediler), uzun vadeli borçlar (banka kredileri, tahviller) ve öz kaynaklar (sermaye, yedekler, kârlar) olarak sınıflandırılır. Dolayısıyla aktif ve pasif kalemler yorumlandığında işletmenin likidite durumu, borç ödeme kapasitesi ve varlıklarının verimliliği ortaya çıkar. Örneğin, yüksek dönen varlıklar likidite gücünü gösterirken yüksek borçlar finansal risk sinyali verebilir.
Öz Kaynaklar ve Borçlar: Denge Nasıl Kurulur?
Bilançonun pasif tarafında yer alan öz kaynaklar ve borçlar, işletmenin finansman yapısını oluşturur. Öz kaynaklar, işletme sahiplerinin katkılarını ve birikmiş kârları içerir; borçlar ise dış kaynaklardan sağlanan kredileri ve tahvilleri kapsar. Bu nedenle ikisi arasındaki denge işletmenin mali sağlığı açısından hayati öneme sahiptir. Örneğin; öz kaynak oranı yüksek olan işletme, borçlara bağımlılığı düşük olduğu için daha az finansal risk taşır.
Borç kullanımı büyüme için gerekli olabilir. Dengenin değerlendirilmesinde ise oran analizlerinden yararlanılır. Örneğin; borç/öz kaynak oranı (toplam borçlar ÷ öz kaynaklar), işletmenin borçlanma düzeyini gösterir. Türkiye’de KOBİ’ler için bu oran genellikle %100-200 arasında sağlıklı kabul edilir, çünkü daha yüksek oranlar risk sinyali olabilir. Ancak işletmenin sektörel dinamiklerine ve büyüme hedeflerine göre dengeler değişebilir.
Bilanço Okuma Örnekleri ve İpuçları
İşletmenin mali durumunu anlamak için en pratik yöntem bilanço okumaktır. Örneğin; bir KOBİ’nin bilançosunda 500.000 TL dönen varlık, 300.000 TL duran varlık, 400.000 TL kısa vadeli borç, 200.000 TL uzun vadeli borç ve 200.000 TL öz kaynak varsa toplam aktif (800.000 TL) ve pasif (800.000 TL) eşit olmalıdır. Bu bilanço örneğinde dönen varlıkların yüksek olması likidite açısından olumlu bir sinyaldir ancak borçların öz kaynaklara oranı (%300) yüksek risk gösterebilir. Öte yandan bir işletmenin nakit ile alacakları, toplam varlıklar içinde %60’ı oluşturuyorsa bu işletmenin kısa vadeli ödeme gücü yüksek demektir. Bilanço okuma sürecini kolaylaştırmak için şu ipuçları dikkate alınabilir:
- Likidite Oranlarını İnceleme: Cari oran (dönen varlıklar ÷ kısa vadeli borçlar) 1,5-2 arasında olmalıdır.
- Borç/Öz Kaynak Oranını Değerlendirme: Sektöre göre %100-200 arası sağlıklı kabul edilir.
- Varlık Verimliliğini Analiz Etme: Dönen varlıkların toplam varlıklar içindeki payı, likidite gücünü gösterir.
- Dönemsel Karşılaştırmalar Yapma: Önceki dönem bilançolarıyla karşılaştırma, mali trendleri ortaya koyar.
- Sektörel Oranlarla Kıyaslama: İşletmenin sektörel ortalamalarla uyumunu değerlendirmek, rekabet gücünü anlamaya yardımcı olur.
KOBİ’ler için Basit Bilanço Analizi
Finansal karar alma süreçlerinde özellikle KOBİ’ler için bilanço analizi temel bir araçtır. Çünkü KOBİ’ler söz konusu olduğunda bilanço, işletmenin likidite durumunu, borç ödeme kapasitesini, büyüme potansiyelini değerlendirmek için kullanılır. Basit bir analizde, öncelikle cari oran (dönen varlıklar ÷ kısa vadeli borçlar) hesaplanır. Bulunan oran, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü gösterir. Örneğin; 1,5 veya üzerindeki bir cari oran, sağlıklı likiditeyi işaret eder. Ayrıca borç/öz kaynak oranı bulunduğunda işletmenin finansal risk düzeyi daha net anlaşılabilir.
KOBİ’ler için bilanço analizi, genellikle sade verilerle yapılır ancak oran analizleriyle dönemsel karşılaştırmalar, mali durumun daha iyi anlaşılmasını sağlayabilir. Analizden elde edilen veriler ise genel olarak KOBİ’lerin nakit akışını yönetmesine, yatırım fırsatlarını değerlendirmesine ve borçlanma stratejilerini optimize etmesine yardımcı olur.
| Analiz Başlığı | Formül | Ne Anlama Gelir? | Sağlıklı Değer Aralığı |
| Cari Oran | Dönen Varlıklar ÷ Kısa Vadeli Borçlar | İşletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücü | 1,5 – 2 |
| Borç / Öz Kaynak Oranı | Toplam Borçlar ÷ Öz Kaynaklar | İşletmenin borçlanma düzeyi (finansal risk) | %100 – %200 (sektöre bağlı) |
| Likidite Oranı | (Nakit + Alacaklar) ÷ Kısa Vadeli Borçlar | Nakit + hızlı tahsil edilebilen alacaklarla borç ödeme gücü | 1 ve üzeri |
| Aktif Karlılık Oranı | Net Kâr ÷ Toplam Aktifler | İşletmenin tüm varlıklarını ne kadar verimli kullandığını gösterir | Pozitif olması beklenir |
| Öz Kaynak Karlılığı | Net Kâr ÷ Öz Kaynaklar | Ortakların koyduğu sermayeye göre ne kadar kâr edildiği | Yüksek oran tercih edilir |
Yukarıdaki tabloda, basit bilanço analizinde kullanılabilecek temel oranlar ve bu oranların sağlıklı kabul edilen aralıkları yer alıyor. Bu oranlar sayesinde KOBİ’ler işletmelerinin mali yapısını daha net görebilir.
Finansal Okuryazarlıkta Bir Adım Önde: Ödeal
KOBİ’lerin finansal süreçlerini daha etkin yönetmesi için Ödeal, yenilikçi ödeme ve tahsilat çözümleri sunar. Ertesi güne %0 komisyonlu POS ile işletmenizi mali yönden destekleyebilirsiniz. Nakit akışınızı rahatlatan bu çözümler ile, bilançonuzu anlamanızı ve yönetmenizi de kolaylaştırır. Siz de işletmenizi daha sağlam adımlarla yönetmek için hemen başvurun!